۱) مقدمه و هدف
در سالهای اخیر، ترکیب Generative Design با فناوری BIM به یکی از رویکردهای پیشرفته در صنعت معماری و مهندسی تبدیل شده است. این همگرایی، امکان تولید مدلهای سازهای پیچیده و بهینه را بر اساس پارامترهای طراحی و محدودیتهای پروژه فراهم میکند. یکی از نمونههای بارز این کاربرد، مدلسازی دال وافل در نرمافزار Revit است؛ جایی که معماران و مهندسان سازه میتوانند با استفاده از الگوریتمهای طراحی مولد، شبکهای منظم یا غیرمنظم از دندههای بتنی را ایجاد کرده و همزمان عملکرد سازهای و اقتصادی پروژه را بهبود دهند.
هدف اصلی از این مقاله، بررسی روشهای ادغام Generative Design با جریان کاری دادهمحور BIM برای ایجاد دالهای وافل دقیق و بهینه است. این رویکرد نهتنها دقت مدلسازی را افزایش میدهد، بلکه با ایجاد ارتباط پویا میان پارامترهای طراحی، امکان تحلیل سریع سناریوهای مختلف، بهینهسازی مصرف مصالح و کاهش خطاهای اجرایی را فراهم میآورد.
در این چارچوب، Revit بهعنوان یک بستر یکپارچه، قابلیت استفاده از دادههای پارامتریک را با ابزارهای مدلسازی تودرتو و سیستمهای شبکهای مانند Curtain System فراهم میکند. ادغام این قابلیتها با فرآیند طراحی مولد، طراحان را قادر میسازد تا در مراحل ابتدایی پروژه، راهکارهایی خلاقانه و مبتنی بر تحلیل را برای اجرای دالهای وافل ارائه دهند.
۲) مفاهیم کلیدی و واژگان تخصصی
- پارامتریک (Parametric):
رویکردی در مدلسازی که بر پایه تعریف پارامترها و روابط وابسته میان اجزای مدل استوار است. در این روش، هر تغییر در یک پارامتر (مانند ابعاد یا موقعیت یک المان) بهصورت خودکار در کل مدل اعمال میشود. این قابلیت در Revit باعث افزایش سرعت و دقت در تغییرات طراحی میشود. - Massing:
فرآیند ایجاد حجمهای سهبعدی پایه (Mass) برای تعریف شکل کلی و ابعاد اولیه یک سازه پیش از ورود به جزئیات اجرایی. Massing در مدلسازی دال وافل بهعنوان قالب اولیه برای ایجاد سیستمهای شبکهای به کار میرود. - Curtain System:
سیستمی در Revit که امکان ایجاد شبکهای منظم از خطوط افقی و عمودی را فراهم میکند. این سیستم بهطور معمول برای طراحی نماهای شیشهای استفاده میشود، اما در مدلسازی دال وافل میتواند بهعنوان ساختار دندهبندی نیز به کار رود. - Grid:
خطوط شبکهای در Curtain System که موقعیت المانهای عمودی و افقی را تعیین میکنند. تنظیم فاصله، زاویه و الگوی این خطوط، فرم و ساختار نهایی دال وافل را شکل میدهد. - Mullion:
اجزای خطی یا پروفیلی که روی خطوط Grid قرار میگیرند و معمولاً بهعنوان جداکننده یا نگهدارنده پنلها استفاده میشوند. در مدلسازی دال وافل، Mullionها بهعنوان دندههای بتنی عمل میکنند.
تمایز «تولید الگوریتمی» (Generative Design) در مقابل «مدلسازی دستی» در Revit:
در مدلسازی دستی، طراح باید تمامی اجزا را بهصورت مستقیم ترسیم و تنظیم کند که این کار زمانبر و مستعد خطاست. در مقابل، Generative Design با استفاده از الگوریتمها و پارامترهای از پیش تعریفشده، مجموعهای از راهکارهای طراحی را بهصورت خودکار تولید میکند. این روش، امکان ارزیابی سریع چندین سناریو، بهینهسازی مصرف مصالح و کاهش تداخلات اجرایی را فراهم میسازد.
۳) پیشنیازهای فنی و تنظیمات پروژه
۳.۱) تنظیمات فایل و واحدها
قبل از آغاز مدلسازی دال وافل با استفاده از Generative Design در محیط Revit، باید ساختار پایه پروژه بهطور دقیق پیکربندی شود. اولین گام، بررسی و تنظیم واحدهای اندازهگیری پروژه است. این کار از مسیر
Manage → Project Units انجام میشود و باید متناسب با استاندارد پروژه (متر، میلیمتر یا فوت/اینچ) انتخاب گردد.
پس از آن، ایجاد و تنظیم دقیق Levels (ترازها) اهمیت بالایی دارد؛ زیرا این ترازها مبنای اصلی برای تعیین ارتفاع المانها و تطبیق آنها با سیستم دال خواهد بود. بهتر است هر تراز با نام مشخص و متناسب با موقعیت آن (مانند “Level_0_Slab_Underside”) نامگذاری شود تا در مراحل بعدی و هنگام تولید Schedules، خطا یا ابهامی ایجاد نشود.
علاوه بر این، تعریف Parameters اختصاصی (Project Parameters یا Shared Parameters) برای کنترل دادههای موردنیاز در Schedules توصیه میشود. بهعنوان مثال، میتوان پارامترهایی مانند “عرض دنده”، “ارتفاع دنده”، و “نوع متریال” را به عناصر مربوطه اختصاص داد تا استخراج گزارشها و آنالیزها دقیقتر صورت گیرد.
۳.۲) خانوادهها و متریالها
انتخاب و تعریف خانوادهها (Families) یکی از مهمترین مراحل آمادهسازی پروژه است. برای مدلسازی دال وافل، لازم است Mullionهای سفارشی متناسب با ابعاد و مشخصات سازهای ایجاد شود. بهعنوان نمونه، میتوان تیپهایی با ابعاد 8×12 اینچ (یا مقیاس معادل در سیستم متریک) ایجاد کرد تا بهعنوان دندههای بتنی عمل کنند.
برای این منظور، ابتدا یک Mullion موجود را Duplicate کرده و نامگذاری کنید (مثلاً “Concrete Rib 8×12”). سپس ابعاد پروفیل آن را در بخش Type Properties تغییر دهید و مقادیر Width و Depth را مطابق نیاز پروژه تنظیم کنید. در ادامه، از بخش Material یک متریال جدید با نام “Concrete_Waffle_Slab” ایجاد کرده و ویژگیهای فیزیکی و گرافیکی آن را (از جمله رنگ، بافت و الگوی سطح مقطع) تعیین نمایید.
در بخش پنلها (Panels)، باید از Empty System Panel برای فضای خالی بین دندهها استفاده کرد تا مدل نهایی بهدرستی ساختار شبکهای دال وافل را نمایش دهد. این اقدام باعث سبکتر شدن مدل، کاهش حجم پردازشی و افزایش دقت در تحلیلهای سازهای خواهد شد.
۴) چارچوب روششناسی Generative Design

۴.۱) تعریف پارامترهای طراحی
در فرآیند Generative Design، نخستین گام تعیین دقیق پارامترهایی است که چارچوب طراحی را مشخص میکنند. برای مدلسازی دال وافل در Revit، مهمترین پارامترها شامل:
- دهانهها (Span Lengths): فاصله بین تکیهگاهها که بهطور مستقیم بر ابعاد شبکه و عملکرد سازهای تأثیر میگذارد.
- گام شبکه (Grid Spacing): فاصله بین خطوط شبکهای عمودی و افقی سیستم که الگوی دندهبندی را تعیین میکند.
- ابعاد دندهها (Rib Dimensions): عرض و ارتفاع دندهها که مقاومت و سختی کلی دال را شکل میدهد.
- ضخامت دال (Slab Thickness): ضخامت بخش اصلی بتن که بر وزن و عملکرد خمشی سازه اثرگذار است.
- Offset پایین/بالا: میزان جابجایی عمودی دندهها نسبت به صفحه مرجع که بر هماهنگی با سایر المانهای سازهای و معماری تأثیر دارد.
جدول پارامترهای طراحی دال وافل (Design Parameters Table)
پارامتر | واحد اندازهگیری | مقدار پیشنهادی اولیه | بازه قابل تغییر | توضیحات کاربرد |
---|---|---|---|---|
دهانهها (Span Lengths) | متر (m) | 6.0 | 4.0 – 9.0 | تعیین فاصله بین تکیهگاهها که بر ابعاد شبکه و سختی سازه اثر میگذارد. |
گام شبکه (Grid Spacing) | متر (m) | 0.9 | 0.6 – 1.5 | کنترل فاصله بین دندهها؛ گام کمتر باعث افزایش سختی اما افزایش مصرف مصالح میشود. |
ابعاد دندهها (Rib Dimensions) | میلیمتر (mm) | 200 × 300 | 150×250 – 250×400 | عرض و ارتفاع دندهها که مقاومت خمشی و ظرفیت باربری را مشخص میکند. |
ضخامت دال (Slab Thickness) | میلیمتر (mm) | 100 | 80 – 150 | ضخامت بخش اصلی دال بین دندهها؛ بر وزن، خیز و عملکرد صوتی/حرارتی تأثیر دارد. |
Offset پایین/بالا | میلیمتر (mm) | 0 | -50 – +50 | جابجایی عمودی دندهها نسبت به سطح مرجع؛ برای هماهنگی با تأسیسات یا جزئیات معماری استفاده میشود. |
۴.۲) قیود و اهداف
یکی از ویژگیهای کلیدی طراحی مولد، امکان تعریف همزمان اهداف و محدودیتها برای رسیدن به بهترین راهکار است. در پروژه دال وافل، مهمترین قیود و اهداف عبارتاند از:
- کمینهسازی وزن بتن: کاهش مصرف مصالح بدون افت عملکرد سازهای، که باعث کاهش هزینهها و بهینهسازی بار مرده میشود.
- کنترل خیز مجاز: اطمینان از رعایت حدود تغییرشکلهای مجاز طبق آییننامههای طراحی.
- بیشینهسازی سختی (Stiffness): دستیابی به مقاومت بالا در برابر تغییر شکل با استفاده از چیدمان بهینه دندهها.
- بهینهسازی هزینه (Multi-Objective Optimization): ایجاد توازن بین کیفیت، عملکرد، و بودجه پروژه با رویکرد چندهدفه.
۴.۳) تولید، ارزیابی، انتخاب
پس از تعریف پارامترها و اهداف، سیستم Generative Design با استفاده از الگوریتمهای محاسباتی، مجموعهای از راهکارهای طراحی را بهطور خودکار تولید میکند. سپس این راهکارها بر اساس شاخصهای کلیدی عملکرد (KPI) — مانند وزن کل، هزینه برآوردی، خیز حداکثر و میزان مصرف مصالح — ارزیابی میشوند.
در نهایت، از میان گزینههای تولیدشده، طرحی انتخاب میشود که بهترین توازن بین اهداف و محدودیتهای پروژه را ارائه دهد. این چرخه تولید، ارزیابی و انتخاب، امکان تصمیمگیری سریع و مبتنی بر داده را برای طراحان فراهم میآورد.
۵) مدل پارامتریک دال وافل در Revit
۵.۱) ساخت In-Place Mass
برای کنترل کامل هندسه و اعمال شبکه دندهها روی زیرسقف، ابتدا یک In-Place Mass دقیق روی سطح زیرین دال بسازید:
- ایزولهکردن المان: دال سقف را انتخاب کنید → Temporary Hide/Isolate → Isolate Element تا دید شفاف و بدون مزاحمت داشته باشید.
- تنظیم Work Plane روی سطح زیرین: از مسیر Massing & Site → In-Place Mass یک Mass جدید بسازید، نامگذاری کنید. سپس Set Work Plane → Pick a Plane و با گزینه Pick Face، Face زیرین دال را بهعنوان صفحه ترسیم انتخاب کنید.
- ترسیم خطوط مرزی: با Pick Lines یا Model Lines محیط دقیق اتاق/دهانه را روی همان Face ترسیم کنید (در صورت نیاز Offset کوچک برای جمعوجور شدن مرزها نسبت به آستر دیوارها اعمال کنید).
- ایجاد حجم: پروفیل را انتخاب و Create Form → Solid را بزنید تا یک حجم توپر منطبق بر زیرسقف داشته باشید. این حجم صرفاً قالبی برای اعمال شبکه است، نه عضو سازهای نهایی.
نکته QC: مرز Mass را روی سطح داخلی دیوارها بگیرید نه خارجی؛ این کار از بیرونزدگی دندهها از پوسته دیوار در مراحل بعد جلوگیری میکند.
۵.۲) ایجاد Curtain System روی Mass
پس از ساخت Mass، شبکه دندهها را بهصورت یک Curtain System «روی وجه زیرین» ایجاد کنید:
- Face زیرین Mass را انتخاب کنید (در نما/۳بعدی با Tab تا به Face برسید) و سپس Build → Curtain System by Face.
- پس از ساخت سیستم، Edit Type → Duplicate و یک تیپ اختصاصی بسازید (مثلاً Waffle_Curtain_3x3 یا 5×5).
- Grid Layout: هر دو جهت را روی Fixed Distance قرار دهید؛ فاصله اولیه را بسته به دهانه انتخاب کنید (نمونه: 3×3 ft یا 900×900 mm برای شروع؛ امکان افزایش به 5×5 برای سبکتر شدن شبکه).
- Panels → Empty System Panel: پنلها را «خالی» انتخاب کنید تا فقط Mullionها باقی بمانند و هندسه سازهای شبیه دندههای وافل شود.
نکته عملکردی: انتخاب Empty System Panel، حجم محاسبات و وزن گرافیکی مدل را کاهش میدهد و تعامل با شبکه را سریعتر میکند.
۵.۳) تعریف تیپهای Mullion بهعنوان دندههای بتنی
برای تبدیل شبکه به دندههای بتنی واقعی، تیپهای Mullion سفارشی بسازید:
- در Project Browser → Families → Curtain Wall Mullions یک Mullion مستطیلی را Duplicate کرده و نامگذاری کنید (مثلاً Rib_Concrete_8x12in یا Rib_Concrete_200x300mm).
- در Type Properties، ابعاد Width (عرض دنده) و Depth (ارتفاع/عمق دنده) را مطابق طراحی سازهای تنظیم کنید (نمونه: 8×12in یا 200×300mm). مقدار Depth تعیینکننده ضخامت پایینآمدگی در زیرسقف است.
- Material: متریال Concrete اختصاصی بسازید (مثلاً Concrete_Waffle) و به Mullion نسبت دهید تا بازتاب نوری/گرافیکی با دال اصلی همخوان باشد.
- در Curtain System → Edit Type، برای Interior Type و در صورت نیاز Border Type این Mullion بتنی را جایگزین کنید. اگر لازم شد برای یک عضو خاص، آن را Unpin کنید و تیپ متفاوتی بدهید (برای محلهای تقویتی/تغییر مقطع).
نکته سازهای: ترکیب دو تیپ Mullion (مثلاً 200×300mm برای شبکه داخلی و 250×300mm برای مرزها) میتواند انتقال بار به تکیهگاهها را منطقیتر کند.
۵.۴) کنترل چرخش شبکه و زاویهگذاری
برای رسیدن به الگوی لوزی یا تغییر راستای دندهها:
- کل Curtain System را انتخاب کنید؛ در Instance Properties پارامتر Angle (یا Grid Angle) برای هر جهت شبکه در دسترس است.
- زاویههای ۱۵° تا ۳۰° معمولاً الگوی لوزی مطلوبی ایجاد میکنند. با افزایش زاویه در یک جهت، فاصله مؤثر دندهها در راستای مورب افزایش یافته و سختی خمشی در دو جهت متعادلتر میشود.
- برای کنترل موضعی، با Tab روی Grid Lineها کلیک کنید و زاویه/جابجایی همان خط را تغییر دهید؛ در پایان Cleanup را بررسی کنید تا Mullion اضافی/پنل حذفشده اخطار ندهد.
نکته QC: پس از چرخش، برخورد دندهها با لبههای بازشو یا دیوار را در نماهای Plan/Section بررسی و در صورت نیاز مرز سیستم را بازتعریف کنید.
۵.۵) همترازی ارتفاعی و Offset
تنظیم ارتفاع واقعی دندهها نسبت به زیرسقف باید در نما/برش و با کنترل هندسی انجام شود:
- یک Section View در محل شبکه بگیرید تا Bottom/Top دندهها نسبت به دال اصلی دیده شود.
- اگر عمق دنده کافی نیست، در Type Properties Mullion مقدار Depth را افزایش دهید (مثلاً از 300mm به 450mm). این تغییر «واقعی»ترین روش برای عمیقتر کردن دندههاست.
- برای «همسطحکردن» زیر دنده با زیرسقف (Flush)، از ابزار Align (AL) استفاده کنید: مرجع را زیرسقف بگیرید و لبه پایینی Mullion را تراز کنید. در صورت نیاز، جابجایی گروهی سیستم با Move در راستای Z انجام دهید.
- پارامترهای Offset در برخی خانوادهها «درونصفحهای» هستند و تغییر ارتفاع واقعی نمیدهند؛ لذا تکیه اصلی را بر Depth Mullion و جابجایی در برش بگذارید.
- بازبینی تداخلها: پس از تنظیم عمق، با Interference Check یا بازبینی دستی در Section/3D مطمئن شوید دندهها با تأسیسات، تیرکها یا پوسته دیوار تداخل ندارند.
- هماهنگی گرافیکی: در Graphic Display سایه نرم و Ambient Occlusion را فعال کنید تا خوانایی فرم دندهها در مدل و پلانهای ارائهای بهتر شود.
۶) ادغام با BIM: دادهمندی و مستندسازی
۶.۱) پارامترهای اشتراکی و کدگذاری
برای اینکه مدل BIM شما فراتر از یک هندسه سهبعدی صرف باشد و بتواند مبنای محاسبات، برآورد و کنترل کیفیت قرار گیرد، باید مجموعهای از Shared Parameters پایدار و استاندارد تعریف کنید. این پارامترها با GUID ثابت ذخیره میشوند و در کل پروژه و میان فایلها/فمیلیها قابل اشتراکاند.
- فایل پارامترهای اشتراکی: یک فایل مرکزی (Shared Parameters.txt) روی مخزن کنترلنسخه تیم بسازید؛ تغییرات تنها با فرآیند تأیید نسخه انجام شود.
- گروهبندی منطقی: پارامترها را در گروههای Identity Data، Dimensions، Analysis و Cost دستهبندی کنید تا در Schedules بهراحتی فیلتر/مرتبسازی شوند.
- نامگذاری و واحدها (پیشنهادی):
Rib_Width
(mm) – عرض دندهRib_Depth
(mm) – عمق/ارتفاع دندهRib_Spacing_X
,Rib_Spacing_Y
(mm) – گام شبکه در دو راستاRib_TypeMark
(Text) – شناسه تیپ برای کنترل نسخه و تطابق نقشههاConcrete_Class
(Text) – رده بتن (مثلاً C30/37)Design_Area
(m²) – محدوده مؤثر طراحی (برای نسبتها و شاخصها)Rib_Length
(m) – طول مؤثر دنده (Instance)Concrete_Vol_Est
(m³) – حجم تقریبی بتن دنده (Calculated)Formwork_Area_Est
(m²) – سطح قالببندی تقریبی (Calculated)
- تخصیص به دستهها (Categories): پارامترهای ابعادی و تحلیلی را به Curtain Wall Mullions (برای دندهها) و در صورت نیاز به Floors/Generic Models (برای دال اصلی/احجام کمکی) اختصاص دهید.
- کدگذاری تیپها: الگوی کدگذاری یکتا مثل
WF-RIB-200x300-C30
برای Mullionها تعریف کنید تا در شیتبندی و سفارشگذاری خطا کاهش یابد. - IFC/COBie Mapping (اختیاری): برای تحویل بینالمللی، نگاشت پارامترها به IfcMaterial، IfcTypeProduct و COBie.Type/Component را از ابتدا مستند کنید.
نکته کلیدی: پارامترهای محاسباتی (Calculated) را در سطح Schedule بسازید تا از قفلشدن واحدها در سطح فمیلی و خطای تبدیل واحد جلوگیری شود.
۶.۲) استخراج جداول و مقادیر
هدف این بخش، ساخت Schedules عملیاتی برای کنترل کمّی و کیفی شبکه وافل است: شمارش دندهها، محاسبه طول کل Mullion، و برآورد سطح قالببندی و حجم بتن. پیشنهاد میشود حداقل سه شِدول زیر را ایجاد کنید:
- Schedule 1 — Rib Takeoff (By Instance):
- Category: Curtain Wall Mullions
- Fields:
Type
,Rib_TypeMark
,Rib_Width
,Rib_Depth
,Rib_Length
,Level
,Design_Area
- Calculated Fields:
- Concrete_Vol_Est (m³):
اگر طول در متر و ابعاد در میلیمتر هستند:Concrete_Vol_Est = Rib_Length * (Rib_Width/1000) * (Rib_Depth/1000)
- Formwork_Area_Est (m²):
سطح جانبی تقریبی هر دنده (بدون کف/سقف):Formwork_Area_Est = Rib_Length * 2 * (Rib_Width/1000 + Rib_Depth/1000)
- Concrete_Vol_Est (m³):
- Sorting/Grouping: ابتدا بر اساس
Rib_TypeMark
سپسLevel
؛ Footer با جمع مقادیر (Grand Totals) فعال شود. - Filters: حذف Mullionهای غیرسازهای (مثلاً بر اساس
Comments ≠ Structural
).
- Schedule 2 — Rib Summary (By Type):
- Category: Curtain Wall Mullions
- Fields:
Type
,Rib_TypeMark
,Rib_Width
,Rib_Depth
- Schedule Properties: گزینه Itemize every instance را خاموش کنید تا خلاصه تیپی بسازید.
- Calculated Totals (از Schedule 1 استخراج/Link): مجموع طول، حجم بتن و سطح قالب برای هر تیپ.
- Use Case: مقایسه مستقیم تیپها (مثلاً 200×300 در برابر 250×300) برای تصمیمسازی مهندسی/اقتصادی.
- Schedule 3 — QA/QC Checklist:
- Category: Curtain Wall Mullions
- Fields:
Level
,Design_Area
,Rib_Spacing_X
,Rib_Spacing_Y
,Angle
,Comments
- Filters: نمایش فقط سطوح فعال پروژه یا فازهای اجرا.
- View Templates: قالب گرافیکی اختصاصی برای خوانایی بهتر در جلسات کنترل.
برای یکیسازی نتایج، در انتهای Schedule 1 گزینه Grand Totals را برای فیلدهای Rib Count (تعداد ردیفها)، Total Rib Length، Total Concrete_Vol_Est و Total Formwork_Area_Est فعال کنید. این ارقام مستقیماً برای برآورد اولیه و مقایسه سناریوها در فرآیند Generative Design قابل استفادهاند.
بهترینعملها (Best Practices):
- واحدها را در سطح Schedule ثابت نگه دارید (m, m², m³) و از تبدیل داخل فرمولها بهصورت شفاف استفاده کنید.
- برای تطابق با اسناد اجرایی، ستون
Type Mark
را در تمام شیتها نگه دارید و باRib_TypeMark
همگام کنید. - از Key Schedules برای تعریف نرخها/قیمتهای واحد استفاده کنید تا برآورد هزینه بهصورت نیمهخودکار تولید شود.
- در نسخهگذاری، هر تغییر در ابعاد دنده یا گام شبکه را با پارامتر
Revision
و تاریخ مستند کنید.
جدول خلاصه خروجیهای مدل BIM (BIM Output Summary)
نوع المان | تعداد | طول کل (m) | حجم بتن (m³) | سطح قالببندی (m²) | شناسه تیپ (Type Mark) | رده بتن | یادداشت اجرایی |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Mullion – دنده داخلی | 145 | 420.5 | 25.3 | 310.8 | WF-RIB-200×300-C30 | C30/37 | استفاده در شبکه اصلی؛ تراز با زیرسقف انجام شده. |
Mullion – دنده مرزی | 56 | 162.0 | 10.8 | 122.5 | WF-RIB-250×300-C30 | C30/37 | افزایش عرض برای انتقال بار به دیوارها. |
Slab – بخش بتنی اصلی | 1 | — | 12.5 | — | WF-SLAB-100mm | C30/37 | ضخامت 100mm؛ بین دندهها بتنریزی شده. |
Opening – بازشوهای فنی | 4 | — | — | 8.2 | OPN-TECH | — | هماهنگ با مسیر عبور تأسیسات مکانیکی و الکتریکی. |
۷) بهینهسازی چندهدفه و تصمیمگیری
۷.۱) تعریف KPIها
در فرآیند Generative Design، شاخصهای کلیدی عملکرد (KPI – Key Performance Indicators) نقش اساسی در هدایت تصمیمگیری دارند. این شاخصها باید قابل اندازهگیری، مرتبط با اهداف پروژه و قابل استخراج از مدل BIM باشند. برای پروژه دال وافل در Revit، مهمترین KPIها عبارتاند از:
- مصرف بتن (m³): محاسبه حجم کل بتن موردنیاز بر اساس ابعاد و تعداد دندهها؛ این شاخص مستقیماً بر هزینه، وزن سازه و اثرات زیستمحیطی تأثیر دارد.
- تعداد دندهها: شمارش کل دندهها (Mullions) بر اساس شبکه تعریفشده؛ تعداد بالاتر میتواند سختی سازه را افزایش دهد اما باعث افزایش هزینه و زمان ساخت میشود.
- طول کل دندهها: جمع طول همه Mullionها که برای برآورد مصالح، قالببندی و زمان نصب استفاده میشود.
- زمان ساخت: برآورد مدتزمان لازم برای اجرا بر اساس تعداد و پیچیدگی دندهها؛ میتوان از دادههای تاریخی یا نرخهای استاندارد برای تخمین استفاده کرد.
- هزینه تقریبی: محاسبه هزینه ساخت شامل مصالح، نیروی کار و تجهیزات؛ معمولاً بر اساس واحد حجم یا طول دندهها تعیین میشود.
نکته: این KPIها باید بهصورت پویا با مدل ارتباط داشته باشند تا تغییر در ابعاد یا الگوی شبکه، مقادیر KPI را بهروز کند.
۷.۲) تحلیل سناریوها
تحلیل سناریوها یکی از مهمترین بخشهای فرآیند تصمیمگیری در طراحی دال وافل است. با استفاده از Generative Design، میتوان چندین پیکربندی مختلف از شبکه و دندهها را ایجاد و بر اساس KPIها مقایسه کرد:
- مقایسه گامهای شبکه: بررسی حالتهای 3×3، 4×4 و 5×5 (بر حسب فوت یا معادل متریک). کاهش گام باعث افزایش تعداد دندهها و سختی سازه میشود اما مصرف بتن و زمان ساخت را نیز افزایش میدهد. افزایش گام برعکس، مصرف مصالح را کاهش داده ولی ممکن است منجر به کاهش مقاومت خمشی شود.
- حساسیت به زاویه Grid: تغییر زاویه شبکه (مثلاً از 0° به 15° یا 30°) میتواند توزیع بار را متعادلتر کرده و الگوی معماری متفاوتی ایجاد کند. اما زاویههای زیاد ممکن است طول دندهها را افزایش داده و قالببندی را پیچیدهتر کند.
- تغییر ضخامت دنده: افزایش ضخامت دندهها سختی و ظرفیت باربری را بهبود میدهد اما باعث افزایش وزن و هزینه میشود. کاهش ضخامت، مصرف بتن را کاهش میدهد ولی باید با تحلیل سازهای دقیق همراه باشد تا ایمنی حفظ شود.
پس از تولید سناریوها، مقادیر KPI برای هر حالت ثبت و مقایسه میشود. سپس تصمیمگیری بر اساس اولویتهای پروژه (مانند کاهش هزینه، افزایش سختی، یا تعادل بین عملکرد و زیبایی) انجام خواهد شد.
نتیجهگیری: استفاده از رویکرد تحلیل سناریوها در محیط BIM و با پشتیبانی Generative Design، امکان انتخاب آگاهانه و بهینهترین طرح دال وافل را فراهم میکند.
جدول مقایسه سناریوهای شبکه و دنده (Scenario Comparison Table)
سناریو | گام شبکه (m) | زاویه Grid (°) | ضخامت دنده (mm) | مصرف بتن (m³) | سختی نسبی (%) | هزینه تقریبی (میلیون تومان) | یادداشت طراحی |
---|---|---|---|---|---|---|---|
سناریو A | 0.9 × 0.9 | 0° | 200 × 300 | 24.5 | 100% | 85 | استاندارد پایه؛ مناسب برای دهانههای متوسط با بارگذاری نرمال. |
سناریو B | 1.2 × 1.2 | 15° | 200 × 350 | 21.8 | 92% | 81 | گام بزرگتر و زاویه مورب برای بهبود معماری و کاهش وزن بتن. |
سناریو C | 1.5 × 1.5 | 0° | 250 × 350 | 20.2 | 88% | 79 | کمترین مصرف بتن؛ مناسب برای پروژههای اقتصادی با بار کم. |
سناریو D | 1.2 × 1.2 | 30° | 200 × 300 | 22.6 | 95% | 83 | زاویه زیاد برای ایجاد الگوی لوزی؛ نیاز به دقت بالا در قالببندی. |
۸) کنترل کیفیت و رفع تداخل
۸.۱) چکلیست QC
کنترل کیفیت (Quality Control) در مدلسازی دال وافل نقش حیاتی در جلوگیری از مشکلات اجرایی دارد. اجرای یک چکلیست جامع QC پیش از نهاییسازی مدل، باعث کاهش خطاها و هزینههای اصلاح میشود:
- قطع دندهها در مرزها: اطمینان حاصل کنید که دندهها دقیقاً در محدوده تعریفشده متوقف میشوند و به خارج از محدوده طراحی (مانند بیرونزدگی از دیوارها یا تیرکها) امتداد نمییابند.
- همپوشانی با دیوارها/تأسیسات: از ابزار Interference Check یا Clash Detection در محیط BIM برای شناسایی تداخل بین دندهها و اجزای دیگر مانند کانالها، لولهها و کابلکشی استفاده کنید.
- تراز با سقف/کف: بررسی کنید که لبه بالایی یا پایینی دندهها دقیقاً با زیرسقف یا کف بالایی همتراز (Flush) شده باشد تا نیاز به اصلاح در محل اجرا به حداقل برسد.
۸.۲) خطاهای رایج و راهحلها
در فرآیند مدلسازی و تنظیمات Generative Design در Revit، چند خطای رایج ممکن است رخ دهد که با اقدامات اصلاحی زیر میتوان آنها را برطرف کرد:
- Misaligned Work Plane: زمانی که صفحه کاری (Work Plane) بهدرستی انتخاب نشده باشد یا به صورت ناخواسته جابهجا شود، شبکه یا دندهها در محل نادرست قرار میگیرند.
💡 راهحل: با استفاده از دستور Pick Face دوباره صفحه کاری را روی سطح صحیح (زیر دال) تنظیم کنید. - Panel Deletion Warnings: این خطا معمولاً زمانی رخ میدهد که مرزهای Curtain System یا خطوط شبکه دچار تغییر شوند و پنلها یا Mullionها حذف گردند.
💡 راهحل: مرز سیستم را مجدداً تعریف کرده، از دستور Grid Cleanup استفاده کنید و اطمینان حاصل کنید که همه خطوط شبکه به درستی به مرزها متصلاند. - Offset اشتباه: استفاده نادرست از پارامترهای Offset افقی بهجای تنظیم عمق یا تراز عمودی باعث میشود دندهها در ارتفاع یا محل نادرست قرار گیرند.
💡 راهحل: اصلاح Offset را در نماهای Section انجام دهید و برای تغییر ارتفاع واقعی، ابعاد Depth در تنظیمات Mullion را ویرایش کنید.
نتیجهگیری QC: اجرای دقیق این مراحل کنترل کیفیت، مدل نهایی را آماده استفاده در فاز مستندسازی و اجرای بدون مشکل میکند.
جدول خطاهای رایج و راهحلها (QC & Troubleshooting Table)
عنوان خطا | شرح مشکل | علت احتمالی | راهحل پیشنهادی | بخش مرتبط در مقاله |
---|---|---|---|---|
Misaligned Work Plane | شبکه یا دندهها در مکان نادرست نسبت به زیرسقف قرار گرفتهاند. | انتخاب اشتباه یا جابهجایی ناخواسته صفحه کاری (Work Plane). | استفاده از گزینه Pick Face و تنظیم مجدد Work Plane روی سطح صحیح دال. | ۸.۲ – خطاهای رایج و راهحلها |
Panel Deletion Warnings | حذف ناخواسته پنلها یا Mullionها پس از تغییر مرزها یا شبکه. | مرز سیستم یا خطوط Grid به درستی به هم متصل نشدهاند. | بازتعریف مرز Curtain System، استفاده از Grid Cleanup و اطمینان از اتصال کامل خطوط. | ۸.۲ – خطاهای رایج و راهحلها |
Offset اشتباه | دندهها در ارتفاع یا محل اشتباه قرار گرفتهاند. | استفاده از پارامتر Offset افقی بهجای تغییر عمق یا تراز عمودی. | اصلاح موقعیت در نماهای Section و ویرایش مقدار Depth در تنظیمات Mullion. | ۸.۲ – خطاهای رایج و راهحلها |
تداخل با تأسیسات | برخورد دندهها با مسیر لولهکشی یا کانال هوا. | عدم انجام بررسی تداخل (Clash Detection) قبل از نهاییسازی مدل. | اجرای Interference Check در محیط BIM و اصلاح مسیر یا تغییر گام شبکه. | ۸.۱ – چکلیست QC |
Overlapping at Borders | دندهها از محدوده طراحی خارج شده و با دیوارها همپوشانی دارند. | انتخاب مرز Mass روی لبه خارجی دیوار بهجای سطح داخلی. | بازتعریف مرز Mass روی سطح داخلی دیوارها برای جلوگیری از بیرونزدگی. | ۵.۱ – ساخت In-Place Mass |
۹) ارائه و مستندسازی نهایی
۹.۱) ویژوالایزیشن
ویژوالایزیشن (Visualization) بخش مهمی از فرآیند ارائه طرح دال وافل است، زیرا باعث میشود کارفرما، تیم طراحی و مجریان پروژه دید واضحی نسبت به نتیجه نهایی داشته باشند. در Revit میتوان با تنظیمات دقیق نمایش گرافیکی، کیفیت خروجی را برای پرزنت یا مستندسازی ارتقاء داد:
- Graphic Display Options: فعالکردن حالت Realistic یا Shaded with Edges برای نمایش متریالها و مرزهای دقیق.
- Shadows: فعالسازی Cast Shadows و Ambient Shadows برای ایجاد حس عمق و افزایش خوانایی فرم دندهها.
- نماهای داخلی (Interior Views): ایجاد Camera Views یا 3D Sections از فضاهای زیر دال برای نمایش جزئیات شبکه وافل و ارتباط آن با سایر اجزای معماری.
- نورپردازی: استفاده از منابع نوری داخلی یا شبیهسازی نور طبیعی برای افزایش واقعگرایی و نمایش دقیق سایهها روی دندهها.
- Material Override: در نماهای پرزنت، میتوان متریال بتن را با نسخه گرافیکی دارای بافت و رنگ دقیق جایگزین کرد تا جزئیات بهتر دیده شوند.
نکته: برای خروجیهای چاپی، بهتر است از نماهای با سبک گرافیکی سادهتر استفاده شود تا وضوح خطوط حفظ شود.
۹.۲) بسته تحویلی BIM
در فاز تحویل پروژه، بسته کامل BIM Deliverable باید شامل تمام اطلاعات هندسی، دادهای و مستندات موردنیاز برای اجرا باشد. این بسته میتواند شامل موارد زیر باشد:
- مدل دادهمند: فایل پروژه Revit شامل تمامی اجزای مدلسازیشده با پارامترهای تعریفشده و روابط وابسته کامل.
- Schedules: جداول کمّی و کیفی شامل تعداد و طول دندهها، حجم بتن، سطح قالببندی، و سایر KPIها.
- نماها و برشها: پلانها، برشها، نماهای سهبعدی و دیدهای جزئیات که تمامی ابعاد و موقعیتها را مشخص میکنند.
- راهنمای پارامترها: سند توضیحی شامل تعریف هر پارامتر Shared یا Project Parameter، واحدها، و نحوه استفاده آنها در مدل.
- فایلهای مرجع: شامل کتابخانه متریالها، فمیلیهای سفارشی Mullion و پنلها، و هر فایل کمکی مرتبط.
- خروجیهای هماهنگسازی: نسخههای IFC، NWC یا DWG برای هماهنگی با سایر نرمافزارها و تیمها.
هدف: این بسته باید به گونهای تهیه شود که تیم اجرایی بدون نیاز به بازگشت به تیم طراحی، بتواند تمام اطلاعات لازم برای ساخت را مستقیماً از مدل استخراج کند.

۱۰) سوالات متداول
آیا میتوان دندهها را غیریکسان کرد؟
بله. در Revit میتوان با تعریف تیپهای متعدد برای Mullionها و تخصیص پارامترهای سفارشی به هر تیپ، دندهها را غیریکسان طراحی کرد. بهعنوان مثال، میتوان برای دندههای مرزی ابعاد یا متریال متفاوتی نسبت به دندههای داخلی در نظر گرفت. همچنین با استفاده از ویژگی Unpin میتوان یک دنده خاص را از سیستم جدا کرده و تیپ متفاوتی به آن اختصاص داد.
بهترین گام شبکه برای دهانههای بزرگ؟
انتخاب بهترین گام شبکه به عوامل متعددی مانند طول دهانه، بارگذاری مورد انتظار، و محدودیتهای اجرایی بستگی دارد. برای دهانههای بزرگ، معمولاً گامهای 4×4 تا 6×6 (فوت یا معادل متریک) بهصورت تحلیلی بررسی میشوند. این مقایسه باید با توجه به KPIهایی مانند خیز مجاز، مصرف بتن و سختی سازه انجام شود تا تعادل بین مقاومت و هزینه حاصل گردد.
چطور وزن بتن را در مدل ردیابی کنیم؟
برای ردیابی وزن بتن در مدل، میتوان از پارامترهای حجمی اختصاصی (مانند Concrete_Vol_Est
) استفاده کرد. این پارامتر میتواند بهصورت محاسباتی (Calculated Field) در Schedules تعریف شود و بر اساس طول، عرض و عمق هر دنده، حجم بتن را محاسبه کند. سپس با ضرب این حجم در چگالی بتن (مثلاً 2400 kg/m³)، وزن تقریبی کل محاسبه خواهد شد. این روش باعث میشود هر تغییر در ابعاد یا تعداد دندهها بهصورت خودکار در وزن نهایی بهروزرسانی شود.
۱۱) نتیجهگیری
ترکیب Generative Design با BIM در فرآیند مدلسازی دال وافل در Revit، یک رویکرد نوین و کارآمد برای دستیابی به طراحی بهینه، دقیق و دادهمحور ارائه میدهد. این همگرایی نهتنها امکان تولید و مقایسه سناریوهای متعدد طراحی را فراهم میکند، بلکه با اتصال مستقیم به دادههای کمی و کیفی، تصمیمگیری آگاهانه را برای طراحان و مهندسان تسهیل مینماید.
به کمک این رویکرد، میتوان به مزایای متعددی دست یافت از جمله:
- افزایش دقت مدلسازی: استفاده از پارامترهای دقیق و ساختار دادهمند در محیط BIM.
- بهینهسازی چندهدفه: دستیابی به تعادل بین مصرف مصالح، سختی سازه، زمان ساخت و هزینه.
- انعطافپذیری طراحی: امکان تغییر سریع پارامترها و ارزیابی تأثیر آنها بر عملکرد و زیبایی.
- کاهش خطاهای اجرایی: شناسایی و رفع تداخلات پیش از فاز ساخت با کمک ابزارهای تحلیلی BIM.
- ارائه و مستندسازی پیشرفته: ایجاد مدلهای سهبعدی واقعی، جداول کمی دقیق و مستندات فنی کامل برای تیمهای اجرایی.
در نهایت، ترکیب Generative Design و BIM در مدلسازی دال وافل نهتنها کیفیت طراحی و مستندسازی را ارتقاء میدهد، بلکه بهرهوری پروژه را در تمامی مراحل، از ایدهپردازی تا اجرا، بهطور چشمگیری افزایش میدهد.
آموزش جامع مدلسازی حرفهای Revit با رویکرد BIM
اگر بهدنبال مسیری عملی و پروژهمحور برای تسلط بر مدلسازی سازهای و معماری در Revit هستید، این معرفی شما را مستقیماً به دورهای هدایت میکند که از مبانی تا مباحث پیشرفته (شبکههای پارامتریک، Curtain System، Mullionهای سازهای و مستندسازی BIM) را یکپارچه پوشش میدهد. برای دسترسی به سرفصلها، نمونهجلسات و شیوه ارزیابی پروژهها، همین حالا وارد
دوره آموزش رویت
شوید و مسیر یادگیری خود را با استانداردهای حرفهای صنعت همراستا کنید.